Phép tu từ là gì? Biện pháp nghệ thuật đặc sắc trong văn học Việt Nam

Phép tu từ là gì?.Trong những năm gần đây, các kỳ thi trung học phổ thông của học sinh ngày càng có những phép tu từ trong môn Văn. Hiểu được kiến thức về phép tu từ, phân biệt và áp dụng phép tu từ một cách hợp lý để tận dụng tối đa nó. Bài viết này nhằm cung cấp những kiến thức cơ bản để hiểu rõ về từng biện pháp tu từ này và dấu hiệu nhận biết chúng.

Nội Dung Bài Viết

Xác định biện pháp tu từ trong câu
Các dạng phép tu từ là gì?
- Có hai loại tu từ chính:
Các biện pháp tu từ và tác dụng của nó là gì?
Các biện pháp tu từ phổ biến

Xác định biện pháp tu từ trong câu

Hiện nay, trong tiếng Việt có rất nhiều loại phương tiện tu từ nên rất nhận biết và phân biệt giữa chúng. Việc xác định biện pháp tu từ trong câu cũng rất khó.

Phép tu từ là một trong những công cụ nghệ thuật được sử dụng phổ biến nhất trong các tác phẩm văn học. Nhờ sử dụng biện pháp tu từ mà tác giả có thể chuyển tải những suy nghĩ, cảm xúc của mình về sự vật, sự việc đến người đọc một cách dễ dàng và sinh động hơn.

Phép tu từ là một phương pháp được sử dụng rộng rãi không chỉ trong cuộc sống hàng ngày mà còn trong văn học. Phép tu từ là cách ngôn ngữ được sử dụng trong các đơn vị ngôn ngữ (thông qua từ, câu, văn bản) trong những ngữ cảnh cụ thể và theo những cách thức cụ thể, làm tăng sức gợi hình, gợi cảm của đối tượng thông qua nội dung, giúp gây ấn tượng với người đọc.

Phép tu từ là gì?

Các dạng phép tu từ là gì?

Phép tu từ đã góp phần làm nên những nghệ thuật diễn đạt xuất sắc, phép tu từ cũng có rất nhiều dạng. Vậy các dạng phép tu từ là gì?

Có hai loại tu từ chính:

Tu từ từ vựng: Phép đo so sánh, phép tượng hình, hoán dụ, nói giảm – nói tránh, điệp ngữ, nhân hóa, chơi chữ, liệt kê, nói quá, nói giảm – nói tránh, điệp ngữ,…

Các biện pháp tu từ hóa: Các biện pháp điệp cấu trúc, phép đối, câu hỏi tu từ, chêm xen, đảo ngữ,.. Ngoài ra còn một số biện pháp tu từ khác.

Các biện pháp tu từ và tác dụng của nó là gì?

Phép tu từ có vai trò đặc biệt trong văn bản nghệ thuật. Vậy các biện pháp tu từ và tác dụng của nó là gì?

Tu từ cho phép chúng ta hình dung những hình ảnh, sự vật, sự việc một cách rõ ràng, sinh động hơn. Các loại biện pháp tu từ khác nhau có tác dụng khác nhau khi người sáng tạo sử dụng chúng. Chẳng hạn, biện pháp so sánh giúp nhấn mạnh sự vật, sự việc mà tác giả muốn khắc họa, biện pháp nhân hóa giúp bộc lộ tư tưởng, tình cảm của con người một cách hạn hẹp, biện pháp nói giảm tránh nói tục, bộc lộ cảm xúc xót xa, mất mát, áp lực,…

Khi viết tác phẩm văn học hoặc muốn bày tỏ cảm xúc của mình một cách gián tiếp, chúng ta luôn chọn sử dụng biện pháp tu từ thay vì sử dụng từ ngữ thông thường. Đồng thời, việc sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ cho phép tác giả thể hiện rõ nét tác phẩm và phong cách của mình.

Trong tiếng Việt, việc sử dụng các biện pháp tu từ rất đa dạng. Trong tác phẩm văn học, việc sử dụng nhiều biện pháp tu từ góp phần minh họa chi tiết, giúp khơi gợi trí tưởng tượng của người đọc, thu hút sự chú ý của người đọc vào tác phẩm và mở ra những liên tưởng mới.

Khả năng sử dụng không giới hạn nhiều biện pháp tu từ trong một đoạn văn tạo điều kiện tuyệt vời để tác giả thỏa sức sáng tạo, liên tưởng và thể hiện xuất sắc tác phẩm của mình.

Vì vậy, việc sử dụng các phép tu từ trong các tác phẩm văn học và các bài phát biểu có sức hấp dẫn lớn hơn để thể hiện suy nghĩ và cảm xúc của tác giả so với việc sử dụng các từ thông thường.

Lợi ích mang lại của phép tu từ là gì?

Các biện pháp tu từ phổ biến

Các biện pháp tu từ phổ biến gồm

So sánh

Phép so sánh: So sánh là cách so sánh sự kiện này với sự vật, hiện tượng khác tương tự để tăng sức hấp dẫn và thể hiện sức gợi hình ảnh. Sử dụng biện pháp so sánh sẽ giải thích hình ảnh một cách sinh động hơn, giúp người đọc dễ hiểu, dễ tưởng tượng, dễ hình dung về hình ảnh được đề cập.

Có các loại so sánh cơ bản: so sánh ngang bằng và so sánh không ngang bằng. So sánh tương đương là kiểu so sánh các sự vật, hiện tượng giống nhau nhằm xác lập tính giống nhau của các sự vật, sự việc để người đọc dễ hình dung.

So sánh không cân xứng là so sánh trong đó các sự vật, sự việc, hiện tượng được so sánh không ngang nhau nhằm nhấn mạnh điều mà tác giả muốn nhấn mạnh. Các từ thường dùng trong biện pháp so sánh: so sánh giống nhau (như, giống như, dường như, tựa như…). So sánh bất đẳng thức (khác, kém hơn, kém, không bằng…).

Ẩn dụ

Ẩn dụ là hiện tượng gọi tên sự vật, gọi tên sự vật có đặc điểm giống nhau có tác dụng tăng cường hình ảnh, gợi cảm xúc.

Có bốn loại ẩn dụ:

Ẩn dụ trang trọng đề cập đến việc người nói che giấu một phần ý nghĩa.
Ẩn dụ phương pháp đóng khung vấn đề theo những cách khác nhau.
Ẩn dụ định tính là việc sử dụng phẩm chất của sự vật, sự kiện cùng với phẩm chất của sự vật, hiện tượng khác, cả hai phải có điểm giống nhau.
Ẩn dụ chuyển hóa tri giác là hình thức diễn tả tính chất, đặc điểm của sự vật được tri giác bằng một giác quan nhưng lại được diễn tả bằng ngôn từ do giác quan khác sử dụng.

Nhìn chung, ẩn dụ và so sánh có những tính chất tương tự nhau. Cả hai đều được sử dụng để gọi tên sự vật, một là tên của sự vật và một được sử dụng để tăng sức biểu cảm của một biểu thức.

Ẩn dụ khác với phương pháp so sánh ở chỗ phép ẩn dụ cũng được coi là so sánh ngầm. Một phép ẩn dụ không yêu cầu các từ hoặc dấu chấm câu để phân biệt các sự vật hoặc sự kiện, nhưng so sánh thường chứa các ký tự dễ nhận biết.

Hoán dụ

Hoán dụ là việc dùng tên gọi của sự vật, hiện tượng này để đặt tên cho sự vật, hiện tượng khác dựa trên sự giống nhau, gần gũi giữa chúng.

Có 4 hình thức hoán dụ:

Nhận ra các bộ phận của tổng thể.
Lấy một thùng chứa và đặt tên cho các đối tượng chứa trong đó.
Gắn dấu hiệu, thuộc tính của sự vật với đơn vị.
Chỉ cụ thể hóa cái vô hình và cái trừu tượng.

Trái ngược với phép ẩn dụ, sự liên kết ẩn dụ của hai sự vật, đây là sự gần gũi, cái này liên quan trực tiếp đến cái kia. Cơ sở để nhận ra ẩn dụ là giữa hai sự vật không có mối quan hệ nào mà có thể thay thế cho nhau miễn là có sự tương đồng.

Nhân hoá

Nhân hóa được hiểu là cách gọi tên, miêu tả đồ vật, cây cối, động vật,… Chúng tôi sử dụng những từ như hành động, suy nghĩ và tính cách để làm cho mọi người sống động, dễ gần, hấp dẫn và có hồn hơn.

Nhân hóa là con người và nhân hóa là biến đổi. Nhân hóa là làm cho con người hoá vào sự vật.

Nhân hóa có ba hình thức chung:

Đặt tên cho những thứ có từ mô tả như chị, chú và ông.
Mô tả sự vật bằng thuật ngữ mô tả con người, chẳng hạn như bàn tay và bàn chân.
Tiếng gọi thân mật với con người được hiểu là tiếng gọi mèo, tiếng gọi người.

Điệp ngữ

Điệp ngữ là một biện pháp tu từ được xác định bằng cách sử dụng lặp đi, lặp lại các từ, cụm từ hoặc cả câu với dụng ý cụ thể nhằm nhấn mạnh, khẳng định, liệt kê sự vật, hiện tượng mà tác giả muốn nói đến.

Có ba loại điệp ngữ:

Giai điệu bị cắt ngắn là sự lặp lại ngắt quãng, không liên tục của một từ hoặc cụm từ.
Tính liên tục là sự lặp lại lần lượt các từ hoặc cụm từ.
Điệp ngữ tuần hoàn.

Liệt kê

Liệt kê là một trong những công cụ tu từ được sử dụng để tăng sức ảnh hưởng của các biểu đạt và nhấn mạnh biểu đạt. Phép liệt kê được sử dụng trong các tài liệu và tác phẩm khác nhau. Một danh sách là một chuỗi các từ hoặc cụm từ cùng loại được sắp xếp để mô tả đầy đủ hơn các khía cạnh khác nhau của thông tin mà tác giả muốn truyền đạt.

Sử dụng danh sách để làm nổi bật ý tưởng và chứng minh quyền tác giả. Trong tác phẩm văn học, phép liệt kê giúp nâng cao ý nghĩa của tác phẩm.

Dấu hiệu để dễ nhận biết phương pháp liệt kê là dãy các từ giống nhau. Thông thường, khi sử dụng phương pháp gạch đầu dòng, người thực hiện sẽ phân tách các từ hoặc cụm từ bằng dấu phẩy hoặc dấu chấm phẩy.

Có bốn loại gạch đầu dòng:

Liệt kê theo cặp: Sử dụng các cặp từ có một số điểm chung để phân biệt chúng với các từ khác. Chúng thường được liên kết với các từ như với, và, cùng,…
Danh sách tuần tự: Theo thứ tự tự nhiên, hoặc theo một quy luật nào đó, VD: từ thấp nhất đến cao nhất, cao nhất đến hiển thị.
Đừng liệt kê chúng theo cặp. Sử dụng các từ mô tả các đặc điểm chung như: Con người, sự vật, hiện tượng, bản chất…
Liệt kê không tăng tiến: Liệt kê các từ theo thứ tự nào không quan trọng, miễn là câu có nghĩa và người đọc hiểu được nghĩa trọn vẹn của câu.

Trên đây cung cấp những thông tin về phép tu từ là gì, mục đích và phân loại các khái niệm tu từ thường dùng trong nói và viết hiện nay. Mong rằng những thông tin trên sẽ giúp các bạn vận dụng tốt hơn các phép tu từ trong cuộc sống hàng ngày để bài văn phong phú, nổi bật hơn.

Xem thêm: Microservices là gì? Kỹ thuật phát triển phần mềm có triển vọng cao